Tư Duy Phản Biện Trong Giao Tiếp

Tư duy phản biện (Critical Thinking) là kỹ năng hiệu quả giúp chúng ta xử lý các thông tin trái chiều, dữ liệu sai lệch hay tin giả trong thời đại công nghệ thông tin. Nó được xem là khía cạnh quan trọng trong bất cứ nghề nghiệp nào, giúp đưa ra những suy luận khách quan, cách giải quyết thách thức sáng tạo, các câu trả lời thực tế. Đồng thời giúp ích trong việc hình thành, phát triển các kỹ năng mềm cần thiết khác.

Cải thiện khả năng thuyết trình

Ý nghĩa của tư duy phản biện còn khẳng định ở việc cải thiện kỹ năng thuyết trình do giúp đưa ra những suy nghĩ rõ ràng, lập luận logic. Người có kỹ năng phản biện có thể cải thiện cách diễn đạt, sắp xếp từ ngữ, diễn đạt rõ ràng. Đặc biệt những người phản biện xuất sắc thường có khả năng thuyết trình và ngôn ngữ rất tốt.

Tham khảo: Bí kíp rèn luyện kỹ năng thuyết trình cho học sinh tự tin và thành công

Nội dung bài viết trên đây sẽ giúp chúng ta hiểu rõ tư duy phản biện là gì và tầm quan trọng của nó với công việc, đời sống và xã hội. Đây là kỹ năng quan trọng giúp chúng ta tăng khả năng giao tiếp, sự sáng tạo, thể hiện được bản thân trong bất kỳ môi trường nào. The Dewey Schools hy vọng những thông tin này sẽ hữu ích và chúc bạn trau dồi, rèn luyện tốt kiến thức, kỹ năng cần thiết để hoàn thiện khả năng phản biện và phát triển bản thân tốt hơn.

Tư duy phản biện là chìa khóa để bạn thoát khỏi những lối mòn trong suy nghĩ, giúp bạn giải quyết các vấn đề khó khăn một cách sáng tạo và hiệu quả hơn. Cuốn sách "Tư duy phản biện" được viết bởi chuyên gia đào tạo Zoe McKey sẽ giúp bạn khai phá được sức mạnh trí óc của mình. Tác phẩm chứa đựng những bí quyết và chiến lược của các cá nhân thành côn

Các loại tư duy phản biện phổ biến

Có 2 loại tư duy phản biện phổ biến là:

Tư duy phản biện tự điều chỉnh là quá trình tự thực hiện để kiểm chứng, đánh giá, các quan điểm của của 1 cá nhân. Mỗi người sẽ có ý kiến, suy nghĩ riêng có thể đúng hoặc sai khi đối diện với 1 vấn đề bất kỳ. Người có tư duy phản biện tự điều chỉnh có khả năng tự truy vấn, phản đối các ý kiến của bản thân, để hoàn thiện, đưa ra ý kiến phản biện tự mình thấy hoàn chỉnh nhất.

Tư duy phản biện ngoại cảnh là khả năng phản biện bằng cách đưa ra những ý kiến khách quan mà cá nhân cho là đúng để phản biện với những quan điểm sai lệch. Trong một tập thể, một cộng đồng, 1 nhóm, mỗi người có thể có lập luận, quan điểm, suy nghĩ khác nhau, bao gồm quan điểm đúng và sai lệch. Do đó tư duy phản biện ngoại cảnh là sự truy vấn và phản đối những ý kiến mà bản thân cho là không đúng đắn.

Tư duy ngoại cảnh giúp giải quyết vấn đề theo trình tự 3 bước bao gồm nhận thức, đánh giá và phản biện vấn đề. Cụ thể:

Tìm hiểu về các loại tư duy phản biện

Xem ngay: 13 biểu hiện của người có tư duy phản biện

Tư duy phản biện chia thành 6 cấp độ, mỗi cấp độ có sự khác nhau cung cấp cho bạn các kỹ năng cần thiết, bao gồm:

Cấp độ 1 – The Unreflective Thinker có thể hiểu rằng tư duy phản biện không tồn tại. Đối với cấp độ 1 chỉ là việc trình bày nội dung cụ thể, đúng quan điểm, đúng định hướng về vấn đề đó để tránh mất thời gian cho mọi người. Người có tư duy phản biện cấp độ 1 không phản ánh được suy nghĩ của chính mình mà thực hiện hành động dựa vào ý kiến của người khác. Những người này thường bốc đồng, thiếu kỹ năng phân tích, đánh giá suy nghĩ của mình.

Những người thuộc cấp độ 1 The Unreflective Thinker thường không áp dụng các tiêu chuẩn liên quan đến suy nghĩ như độ chính xác, tính logic… Do đó bản thân họ không nhận ra có nhiều vấn đề mà bản thân còn chưa biết, chưa hiểu.

Cấp độ 2 đưa ra cấu trúc nói về quan điểm và bảo vệ quan điểm diễn đạt theo cấu trúc cụ thể. Người nghe sẽ hiểu được vấn đề cần diễn đạt, tránh mất thêm thời gian giải thích. Những người ở cấp độ 2 – The Challenged Thinker đã có nhận thức về tầm quan trọng của tư duy phản biện và có nhận thức về thiếu sót của chính mình.

Từ nhận thức đó học có ý thức khắc phục điểm yếu bằng cách đưa ra những góc nhìn khách quan, suy nghĩ, quan điểm nhưng vẫn chưa thực sự tập trung, đôi khi còn hời hợt.Chính vì vậy, nhiều người bị ngộ nhận rằng mình sâu sắc, thông minh hơn những người xung quanh. Dẫn đến họ không nỗ lực, rèn luyện để tiến bộ và việc tiến lên những cấp độ tiếp theo khá khó khăn.

Đối với cấp độ 3 – The Beginning Thinker là những người có khả năng chủ động kiểm soát hành vi, suy nghĩ trong các lĩnh vực lớn hơn cấp độ 2. Họ xác định được suy nghĩ của bản thân có thể có những hạn chế hay điểm mù nên tìm cách khắc phục nhược điểm này.

Việc tranh luận có thể xảy ra từ 2 hoặc nhiều phía thông qua các cuộc tranh luận cơ bản ở các buổi thuyết trình, hùng biện để phản bác với nhau về ý kiến đưa ra. Chúng ta cần đưa ra các bằng chứng, lập luận thuyết phục để bảo vệ quan điểm, tiếp thu ý kiến hay chọn lọc thông tin đúng đắn mà mọi người đưa đến.

Những người có tư duy phản biện cấp độ 3 bắt đầu phát triển các tiêu chuẩn bên trong cao hơn. Họ có sự rõ ràng, logic, chính xác và nhận ra vai trò, cảm xúc của bản thân và có phản ứng nhanh với những chỉ trích, phản hồi. Đồng người những người này sử dụng phản ứng của mình để điều chỉnh hướng suy nghĩ của bản thân.

Một người đạt cấp độ 4 – The Practical Thinker sẽ dễ dàng nhận ra thiếu sót của mình và giải quyết bằng một số kỹ năng cần thiết. Họ cũng sẽ rèn luyện thói quen suy nghĩ tốt hơn bằng cách hệ thống các phương pháp thực hành và phát triển kế hoạch chi tiết, bài bàn. Mục tiêu mà những người này hướng đến là thực hiện các bước cải tiến bản thân tăng dần và có kiểm soát.

Cấp độ 4 là các cuộc tranh luận hiệu quả, hùng biện tích cực có tính xây dựng. Bạn cần nhận định được các giải thiết ngầm đằng sau ý kiến phản bác và có tư duy nhất quán, phản biện logic để tránh cuộc tranh luận trở thành cãi vã, ẩu đả.

Một người đạt tư duy phản biện cấp độ 5 – The Advanced Thinker gần như trở thành thói quen khi đánh giá các vấn đề trong cuộc sống. Họ thường phát hiện ra những định kiến trong hiểu biết, suy nghĩ của chính mình và từ quan điểm của người khác. Những người tư duy cấp độ này luôn nghiêm khắc trong việc tự phê bình và có ý thức cải thiện bản thân bằng những kế hoạch bài bản.

Tư tưởng phản biện cần được rèn luyện thường xuyên để hình thành tư duy logic trong việc đánh giá, nhận định lĩnh vực hay vấn đề nào đó. Việc làm này giúp nâng cao khả năng tư duy cho chính mình.

Người có tư duy phản biện cấp độ 6: The Master Thinker thì khả năng phản biện gần như đã trở thành phản xạ. Họ sở hữu tư duy bậc thầy trong việc kiểm soát hoàn toàn để xử lý thông tin và đưa ra các quyết định phù hợp.

Họ thường xuyên thực hành, nâng tầm suy nghĩ để nâng cao kỹ năng tư duy phản biện lên mức nhận thức có ý thức. Kỹ năng phản biện đã đáp ứng đầy đủ các yếu tố về sự chính trực, công bằng và bền bỉ khiến bạn hoàn toàn tự tin về mình. Tuy nhiên, trên thực tế nhiều nhà tâm lý học cho rằng khó có người đạt đến cấp độ bậc thầy như vậy.

Nâng cao khả năng giải quyết vấn đề

Sở hữu kỹ năng phản biện giúp chúng ta chọn lọc, đánh giá thông tin, lập luận, bằng chứng 1 cách khách quan và logic. Để từ đó phát hiện vấn đề nhanh chóng, tìm ra giải pháp hiệu quả giải quyết các vấn đề phát sinh. Những người có tư duy phản biện kiên nhẫn và cam kết trong việc xử lý vấn đề.

Tư duy phản biện đóng vai trò quan trọng trong giải quyết vấn đề

Tham khảo: Tư duy giải quyết vấn đề là gì? Nâng cao tư duy giải quyết vấn đề

Kỹ năng tư duy phản biện giúp chúng ta đưa ra những ý tưởng hữu ích, mới lạ, sáng tạo phù hợp với vấn đề cần giải quyết. Nếu cá nhân sở hữu tư duy phản biện tốt có thể phân tích, đánh giá, khám phá vấn đề thông qua nhiều góc nhìn khác nhau. Từ đó mở ra cơ hội tìm kiếm các giải pháp, cách tiếp cận khác nhau, mới mẻ.

Kỹ năng phản biện khuyến khích đặt câu hỏi, thách thức các quan điểm thông thường. Từ việc tìm kiếm các góc nhìn mới mẻ, kích thích sự sáng tạo, mong muốn khám phá, tìm tòi và khả năng thích ứng của mỗi cá nhân.

Trong nền kinh thế hiện đại, công nghệ thông tin phát triển bùng nổ đặt ra những nhu cầu cao hơn về tư duy với mỗi người. Kỹ năng tư duy phản biện, phân tích thông tin đa chiều, khách quan để tích lũy kiến thức đa dạng, vận dụng trí óc linh hoạt để giải quyết vấn đề. Tất cả những điều này có ý nghĩa trong việc thúc đẩy nền kinh tế tri thức với những cải tiến phù hợp hơn.

Tư duy phản biện có tầm quan trọng lớn trong cuộc sống, công việc, học tập của mỗi người. Vì vậy chúng ta nên thường xuyên rèn luyện thông qua nhiều cách thức khác nhau:

Tư duy phản biện giúp thúc đẩy nền kinh tế tri thức vượt bậc